अपने देसवा कै जिउ परान, सुख सम्पति धन के ठौर गाँव,
गउनै के बल सब टंट घंट, यहि धरती के सिरमौर गाँव।
आपन बगिया आपन दुआर, आपन मड़ई आपन ओसार,
अपनत्व डोर मा सबै बँधे, नाऊ पंडित धोबी कहाँर।
अपने पाँयन पर खड़ा जुगन से एकै अकथ कहानी बा,
पयसरम करै तौ राज करै, ई हिकमत सब कै जानी बा।
ओनकै लोटिया ठाँवै बूड़ी, जे बइठ हाँथ पर धरे हाँथ,
जे लेहे कुदारी कमर कसे, ओनके हाथन मा जगन्नाथ।
कुल नहर चलै नलकूप चलै,केतनौ के बदरा बरसि जाय,
धरती से मोती तब उपजै जब बहै पसीना चकचकाइ।
केतनौं अकास माँ उड़ै केहू, चाहै सागर माँ पौरि रहै,
जब पेट जरै चारा खातिर, सब गउनै कैती दौरि रहै।
चाहे बड़का नेता चाहे, बड़के नेता के पिछलग्गू,
चाहे साहब,चाहे सूबा, चाहे ओनकै लग्गू भग्गू।
गउना के अथक पयसरम के बल सबका बेड़ा होइ पार,
ना मानै जनम देवइया का, ओनहू गउना के करजदार।
कुल त्याग तपस्या धरम करम सब टिका गाँव के माथे बा,
दुनिया की किसमत के लकीर जोखई भरोस के हाथे बा।
जुंग-जुग से परा अँधेरे माँ जे धरती मा बाटेन अँजोर,
ओतहू के रात ओरान आजु, ओनहूँ के अँगना भवा भोर।
अब नवा-नवा रोजगार खुला, अब नई नई काया होइगै,
घूरे का दिन फेरै वाले कै, गउनौ पर दाया होइगै।
अब हरी बेगारी छोड़ि, हिरन्नू रिकसा झूमि चलाइ रहे,
पहिले दपकत की चलत रहे, अब फिल्मी गावत आइ रहे।
भै सुरू खोदाई नहरा कै, सड़कन पर धुरमुस चलै लाग,
पंडित की बगिया के पच्छिउँ, कोने पर बिजुरी बरै लाग।
अब बीड़ी बनवैं मियादीन, लरिका-परिका सब लिहे साथ,
जौने हाथन से भीख लिहेन, ऊ हाथ बनि गए जगन्नाथ।
अंतोदय कै जादू देखा, बाबू बेहना होइ गएन खान,
जब से घरमा दुकान खोलिस, पहलुआ बनि गवा पहलवान।
पुटई पंडित छोड़ेन बजार, लै लेइँ तमाकू गाँवै माँ,
लोटा टाठी जूता चप्पल, औ छूरी चाकू गाँवै माँ।
कोल्हू पेरत पुरखे मरिगे, अब छिन मा काम तमाम होइ,
आटा पीस तेलौ पेरै, अब बिजुरिन से सब काम होइ।
कल्लू जोलहा के इहाँ खुला, अब आलीसान बजाजा बा,
महतारी जोलहिन रही मुला, अब ओकर बेटवा राजा बा।
अब छनै पकौड़ी राधे कै, तोहि पर मोहि गाहक टूटि रहे,
केउ कहै कि बढ़िया चाय बनी, केउ कहै कि सोझै लूटि रहे।
कालीन बुनैं अब घेर्राऊ, पहलादी गाड़े अहैं लूम,
झक-झक-झक-झक-खट-खट-खट-खट गउना मा चारिउ कैत घूम।
गनपति बड़का मिस्तरी बना, कन्नी बसुली लटकाइ चले,
पहिले हमार, पहिले हमार, पीछे-पीछे सब धाइ चले।
बच्चा हलवाई कै दुकान, अस छनै जलेबी गरम-गरम,
ओहमुर मुल्ला, ओहमुर पंडित, सब एक जात, सब एक धरम।
सरकारी खुलिगा अस्पताल, मनई रातिउ माँ टिकै लाग,
अब केथा बरे के सहर जाइ, जब इहाँ दवाइउ बिकै लाग।
खुलि गवा मदरसा बारह तक, दरहीं बनिगा आलू गोदाम,
दिन रात चकल्लस मची रहै, के लखै छाँह के लखै घाम।
तब रहा मदरसा सहरै मा, गाड़िउ के टेसन दूर रहा,
पेटे कै झंखनि रही मुला, सब कैत इमान जरूर रहा।
अस कसि के काया कलप भवा, जे देखै उहै बुहाल अहै,
जे गउना के परगति रोके, अब के माई के लाल अहै।
apne desva kai jiu paran, sukh sampati dhan ke thaur gaanv,
gaunai ke bal sab tant ghant, yahi dharti ke sirmaur gaanv.
aapan bagiya aapan duar, aapan maDii aapan osaar,
apnatv Dor ma sabai bandhe, nau panDit dhobi kahanr.
apne panyan par khaDa jugan se ekai akath kahani ba,
payasram karai tau raaj karai, ii hikmat sab kai jani ba.
onakai lotiya thanvai buDi, je baith haanth par dhare haanth,
je lehe kudari kamar kase, onke hathan ma jagannath.
kul nahr chalai nalkup chalai,ketnau ke badra barasi jaay,
dharti se moti tab upajai jab bahai pasina chakachkai.
ketnaun akas maan uDai kehu, chahai sagar maan pauri rahai,
jab pet jarai chara khatir, sab gaunai kaiti dauri rahai.
chahe baDka neta chahe, baDke neta ke pichhlaggu,
chahe sahab,chahe suba, chahe onakai laggu bhaggu.
gauna ke athak payasram ke bal sabka beDa hoi paar,
na manai janam devaiya ka, onhu gauna ke karajdar.
kul tyaag tapasya dharam karam sab tika gaanv ke mathe ba,
duniya ki kismat ke lakir jokhii bharos ke hathe ba.
jung jug se para andhere maan je dharti ma baten anjor,
othu ke raat oraan aaju, onhun ke angana bhava bhor.
ab nava nava rojagar khula, ab nai nai kaya hoigai,
ghure ka din pherai vale kai, gaunau par daya hoigai.
ab hari begari chhoDi, hirannu riksa jhumi chalai rahe,
pahile dapkat ki chalat rahe, ab philmi gavat aai rahe.
bhai suru khodai nahra kai, saDkan par dhurmus chalai laag,
panDit ki bagiya ke pachchhiun, kone par bijuri barai laag.
ab biDi banavain miyadin, larika parika sab lihe saath,
jaune hathan se bheekh lihen, uu haath bani ge jagannath.
antoday kai jadu dekha, babu behna hoi gen khaan,
jab se gharma dukan kholis, pahalua bani gava pahlavan.
putii panDit chhoDen bajar, lai lein tamaku ganvai maan,
lota tathi juta chappal, au chhuri chaku ganvai maan.
kolhu perat purkhe marige, ab chhin ma kaam tamam hoi,
aata pees telau perai, ab bijurin se sab kaam hoi.
kallu jolha ke ihaan khula, ab alisan bajaja ba,
mahtari jolhin rahi mula, ab okar betva raja ba.
ab chhanai pakauDi radhe kai, tohi par mohi gahak tuti rahe,
keu kahai ki baDhiya chaay bani, keu kahai ki sojhai luti rahe.
kalin bunain ab gherrau, pahladi gaDe ahain loom,
jhak jhak jhak jhak khat khat khat khat gauna ma chariu kait ghoom.
ganapti baDka mistari bana, kanni basuli latkai chale,
pahile hamar, pahile hamar, pichhe pichhe sab dhai chale.
bachcha halvai kai dukan, as chhanai jalebi garam garam,
ohmur mulla, ohmur panDit, sab ek jaat, sab ek dharam.
sarkari khuliga aspatal, manii ratiu maan tikai laag,
ab ketha bare ke sahar jai, jab ihaan davaiu bikai laag.
khuli gava madrasa barah tak, darhin baniga aalu godam,
din raat chakallas machi rahai, ke lakhai chhaanh ke lakhai ghaam.
tab raha madrasa saharai ma, gaDiu ke tesan door raha,
pete kai jhankhani rahi mula, sab kait imaan jarur raha.
as kasi ke kaya kalap bhava, je dekhai uhai buhal ahai,
je gauna ke paragati roke, ab ke mai ke laal ahai.
apne desva kai jiu paran, sukh sampati dhan ke thaur gaanv,
gaunai ke bal sab tant ghant, yahi dharti ke sirmaur gaanv.
aapan bagiya aapan duar, aapan maDii aapan osaar,
apnatv Dor ma sabai bandhe, nau panDit dhobi kahanr.
apne panyan par khaDa jugan se ekai akath kahani ba,
payasram karai tau raaj karai, ii hikmat sab kai jani ba.
onakai lotiya thanvai buDi, je baith haanth par dhare haanth,
je lehe kudari kamar kase, onke hathan ma jagannath.
kul nahr chalai nalkup chalai,ketnau ke badra barasi jaay,
dharti se moti tab upajai jab bahai pasina chakachkai.
ketnaun akas maan uDai kehu, chahai sagar maan pauri rahai,
jab pet jarai chara khatir, sab gaunai kaiti dauri rahai.
chahe baDka neta chahe, baDke neta ke pichhlaggu,
chahe sahab,chahe suba, chahe onakai laggu bhaggu.
gauna ke athak payasram ke bal sabka beDa hoi paar,
na manai janam devaiya ka, onhu gauna ke karajdar.
kul tyaag tapasya dharam karam sab tika gaanv ke mathe ba,
duniya ki kismat ke lakir jokhii bharos ke hathe ba.
jung jug se para andhere maan je dharti ma baten anjor,
othu ke raat oraan aaju, onhun ke angana bhava bhor.
ab nava nava rojagar khula, ab nai nai kaya hoigai,
ghure ka din pherai vale kai, gaunau par daya hoigai.
ab hari begari chhoDi, hirannu riksa jhumi chalai rahe,
pahile dapkat ki chalat rahe, ab philmi gavat aai rahe.
bhai suru khodai nahra kai, saDkan par dhurmus chalai laag,
panDit ki bagiya ke pachchhiun, kone par bijuri barai laag.
ab biDi banavain miyadin, larika parika sab lihe saath,
jaune hathan se bheekh lihen, uu haath bani ge jagannath.
antoday kai jadu dekha, babu behna hoi gen khaan,
jab se gharma dukan kholis, pahalua bani gava pahlavan.
putii panDit chhoDen bajar, lai lein tamaku ganvai maan,
lota tathi juta chappal, au chhuri chaku ganvai maan.
kolhu perat purkhe marige, ab chhin ma kaam tamam hoi,
aata pees telau perai, ab bijurin se sab kaam hoi.
kallu jolha ke ihaan khula, ab alisan bajaja ba,
mahtari jolhin rahi mula, ab okar betva raja ba.
ab chhanai pakauDi radhe kai, tohi par mohi gahak tuti rahe,
keu kahai ki baDhiya chaay bani, keu kahai ki sojhai luti rahe.
kalin bunain ab gherrau, pahladi gaDe ahain loom,
jhak jhak jhak jhak khat khat khat khat gauna ma chariu kait ghoom.
ganapti baDka mistari bana, kanni basuli latkai chale,
pahile hamar, pahile hamar, pichhe pichhe sab dhai chale.
bachcha halvai kai dukan, as chhanai jalebi garam garam,
ohmur mulla, ohmur panDit, sab ek jaat, sab ek dharam.
sarkari khuliga aspatal, manii ratiu maan tikai laag,
ab ketha bare ke sahar jai, jab ihaan davaiu bikai laag.
khuli gava madrasa barah tak, darhin baniga aalu godam,
din raat chakallas machi rahai, ke lakhai chhaanh ke lakhai ghaam.
tab raha madrasa saharai ma, gaDiu ke tesan door raha,
pete kai jhankhani rahi mula, sab kait imaan jarur raha.
as kasi ke kaya kalap bhava, je dekhai uhai buhal ahai,
je gauna ke paragati roke, ab ke mai ke laal ahai.
स्रोत :
पुस्तक : माटी औ महतारी (पृष्ठ 7)रचनाकार : आद्या प्रसाद 'उन्मत्त'
प्रकाशन : अवधी अकादमी
Additional information available
Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
rare Unpublished content
This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.
