जे समझै एकै पीर, पीर कै कोसिस भै उपचार करै,
जे अपने खून पसीना से एकै सोरह सिंगार करै,
अपुना बत्ती अस बरत चलइ औ दुसरे का उजियार करै
जे गाँव गली मा गिरत परत दुखियन का बेड़ा पार करै।
मेहनत के देवता का पूजै, लावै भभूत ऊ माटी कै,
आ असिल पूत ऊ माटी कै।
बाँटै सनेस बस जोरै का ना कपट न कौनौ चाल रहै,
ना गुर चिउटा, ना लिबिर लिबिर, ना केउ से फूला गाल रहै,
लछिमी से कोसन दूर परा चाहे केतनौ कंगाल रहै
धन से दूबर, तन से पातर, मुल मन से मालामाल रहै।
केउ छोट बड़ा, ना ऊँच नीच हरि लेइ छूत ऊ माटी कै,
आ असिल पूत ऊ माटी कै।
जे मरै देस की रच्छा मा ओकै आरती उतारि लेइ,
जे ठोंकै ताल लड़ै खातिर ओकै ओंघाई झारि लेइ,
दुसमन जब घुइरै आँख, आँख कै पुतरी तलुक निकारि लेइ
चौकस चौबंद रहै हरदम औ रन मा बाजी मारि लेइ।
जिउ दै जोगवइ जर्रा-जर्रा औ सूत-सूत ऊ माटी कै,
आ असिल पूत ऊ माटी कै।
सरगौ से बढ़ि के माना थै ऊ माटी औ महतारी का,
नंदन बन से उप्पर समझै अपनी केसर की क्यारी का,
मुरझाइ न पावै फूल कहूँ, कौनौ अपनी फुलवारी का
यहि खातिर ना परवाह करइ ऊ कौनौ हवा बयारी का।
रखवार बना तन-मन धन से, बस अनाहूत ऊ माटी कै,
आ असिल पूत ऊ माटी कै।
सबकै दुख आपन दुख समझे सबके गोहराए धाइ जाय,
सबकी सेवा मा जुटा रहइ औ सबके उप्पर छाई जाय,
सुख-दुख मा एक समान रहै ना बूड़इ ना उतिराइ जाय
देसवा की खातिर जूझि मरै दरजा सहीद कै पाइ जाय।
बसि जाइ पुतरियन मा सबकी बनि देवदूत ऊ माटी कै,
आ असिल पूत ऊ माटी कै।
ऊ जहाँ रहै मनि अस बरसै ओकरे पीछे संसार चलै,
ऊ जौनी कैती चितै देइ बस महरानी कै धार चलै,
जेकरी पीठी पर हाथ धरै ऊ छिन माँ रोवा झार चलै
अपनी करनी से उरिन होइ औ सबकै विपदा टार चलै।
माटी कै सिरदा, जाना थै महिमा अकूत ऊ माटी कै,
आ असिल पूत ऊ माटी कै।
je samajhai ekai peer, peer kai kosis bhai upchaar karai,
je apne khoon pasina se ekai sorah singar karai,
apuna batti as barat chalai au dusre ka ujiyar karai
je gaanv gali ma girat parat dukhiyan ka beDa paar karai.
mehnat ke devta ka pujai, lavai bhabhut uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
bantai sanes bas jorai ka na kapat na kaunau chaal rahai,
na gur chiuta, na libir libir, na keu se phula gaal rahai,
lachhimi se kosan door para chahe ketnau kangal rahai
dhan se dubar, tan se patar, mul man se malamal rahai.
keu chhot baDa, na uunch neech hari lei chhoot uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
je marai des ki rachchha ma okai aarti utari lei,
je thonkai taal laDai khatir okai onghai jhari lei,
dusman jab ghuirai ankh, ankh kai putri taluk nikari lei
chaukas chauband rahai hardam au ran ma baji mari lei.
jiu dai jogavai jarra jarra au soot soot uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
sargau se baDhi ke mana thai uu mati au mahtari ka,
nandan ban se uppar samajhai apni kesar ki kyari ka,
murjhai na pavai phool kahun, kaunau apni phulvari ka
yahi khatir na parvah karai uu kaunau hava bayari ka.
rakhvar bana tan man dhan se, bas anahut uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
sabakai dukh aapan dukh samjhe sabke gohraye dhai jaay,
sabki seva ma juta rahai au sabke uppar chhai jaay,
sukh dukh ma ek saman rahai na buDai na utirai jaay
desva ki khatir jujhi marai darja sahid kai pai jaay.
basi jai putariyan ma sabki bani devadut uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
uu jahan rahai mani as barasai okre pichhe sansar chalai,
uu jauni kaiti chitai dei bas mahrani kai dhaar chalai,
jekri pithi par haath dharai uu chhin maan rova jhaar chalai
apni karni se urin hoi au sabakai vipda taar chalai.
mati kai sirda, jana thai mahima akut uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
je samajhai ekai peer, peer kai kosis bhai upchaar karai,
je apne khoon pasina se ekai sorah singar karai,
apuna batti as barat chalai au dusre ka ujiyar karai
je gaanv gali ma girat parat dukhiyan ka beDa paar karai.
mehnat ke devta ka pujai, lavai bhabhut uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
bantai sanes bas jorai ka na kapat na kaunau chaal rahai,
na gur chiuta, na libir libir, na keu se phula gaal rahai,
lachhimi se kosan door para chahe ketnau kangal rahai
dhan se dubar, tan se patar, mul man se malamal rahai.
keu chhot baDa, na uunch neech hari lei chhoot uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
je marai des ki rachchha ma okai aarti utari lei,
je thonkai taal laDai khatir okai onghai jhari lei,
dusman jab ghuirai ankh, ankh kai putri taluk nikari lei
chaukas chauband rahai hardam au ran ma baji mari lei.
jiu dai jogavai jarra jarra au soot soot uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
sargau se baDhi ke mana thai uu mati au mahtari ka,
nandan ban se uppar samajhai apni kesar ki kyari ka,
murjhai na pavai phool kahun, kaunau apni phulvari ka
yahi khatir na parvah karai uu kaunau hava bayari ka.
rakhvar bana tan man dhan se, bas anahut uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
sabakai dukh aapan dukh samjhe sabke gohraye dhai jaay,
sabki seva ma juta rahai au sabke uppar chhai jaay,
sukh dukh ma ek saman rahai na buDai na utirai jaay
desva ki khatir jujhi marai darja sahid kai pai jaay.
basi jai putariyan ma sabki bani devadut uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
uu jahan rahai mani as barasai okre pichhe sansar chalai,
uu jauni kaiti chitai dei bas mahrani kai dhaar chalai,
jekri pithi par haath dharai uu chhin maan rova jhaar chalai
apni karni se urin hoi au sabakai vipda taar chalai.
mati kai sirda, jana thai mahima akut uu mati kai,
aa asil poot uu mati kai.
स्रोत :
पुस्तक : माटी औ महतारी (पृष्ठ 37)रचनाकार : आद्या प्रसाद 'उन्मत्त'
प्रकाशन : अवधी अकादमी
Additional information available
Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
rare Unpublished content
This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.
